شاخص قیمت مصرف‌کننده (Consumer Price Index) یا به اختصار CPI یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی است که تغییرات سطح عمومی قیمت‌ها برای کالاها و خدمات مصرفی که خانوارها خریداری می‌کنند را در طول زمان اندازه‌گیری می‌کند. شاخص CPI نشان می‌دهد که قیمت کالاها و خدمات معمول (مثل غذا، پوشاک، مسکن، حمل ‌و نقل، بهداشت و…) در یک بازه زمانی مشخص، نسبت به یک سال پایه، چقدر افزایش یا کاهش یافته است. در ادامه، بررسی می‌کنیم که شاخص قیمت مصرف‌کننده چیست و چه اهمیت و تأثیری در حرکات بازار فارکس دارد. با مجله پراپ فرم فانددمکس همراه باشید.

اهمیت شاخص CPI در فارکس

اهمیت شاخص CPI در فارکس بدان خاطر است که این شاخص یکی از دقیق‌ترین معیارها برای سنجش تورم در یک کشور است و تورم رابطه مستقیمی با سیاست‌های پولی بانک مرکزی دارد. سیاست‌های پولی هم یکی از اصلی‌ترین محرک‌ها در تغییرات نرخ ارزها هستند.

شاخص قیمت مصرف‌کننده در فارکس به سه دلیل مهم است که عبارتند از:

• پیش‌بینی تصمیمات بانک مرکزی
• تأثیر فوری بر نرخ ارزها
• سیگنال‌دهی به روند اقتصادی

پیش‌بینی تصمیمات بانک مرکزی

بانک‌های مرکزی وظیفه دارند تورم را در یک بازه هدف (مثلاً 2 درصد) نگه دارند. اگر شاخص CPI بیش از حد بالا برود، بانک مرکزی احتمالاً نرخ بهره را افزایش می‌دهد تا جلوی تورم را بگیرد. افزایش نرخ بهره باعث تقویت ارز ملی می‌شود، چون سرمایه‌گذاران سود بیشتری دریافت می‌کنند. برعکس، اگر CPI کاهش یابد یا زیر انتظارات باشد، بانک مرکزی ممکن است نرخ بهره را کاهش دهد یا سیاست‌های انبساطی در پیش بگیرد. این امر منجر به کاهش ارزش ارز ملی می‌شود.

تأثیر فوری بر نرخ ارزها

تفاوت زیاد بین مقدار واقعی و پیش‌بینی‌شده CPI می‌تواند به سرعت باعث نوسان‌های شدید در جفت ارزها شود. برای مثال، اگر CPI آمریکا بیش از حد انتظار باشد، احتمال افزایش نرخ بهره وجود دارد و دلار آمریکا تقویت می‌شود. در مقابل، اگر CPI ضعیف باشد، احتمال کاهش نرخ بهره وجود دارد و دلار آمریکا تضعیف می‌شود.

سیگنال‌دهی به روند اقتصادی

شاخص CPI اطلاعات مهمی در مورد قدرت خرید مردم، هزینه‌های زندگی و روند کلی اقتصاد ارائه می‌دهد. بنابراین، تحلیل‌گران فاندامنتال از این شاخص برای درک چشم‌انداز اقتصادی استفاده می‌کنند.

زمان انتشار شاخص CPI

داده‌های شاخص قیمت مصرف‌کننده به طور منظم و در زمان‌های از پیش تعیین‌شده منتشر می‌شوند. زمان انتشار این داده‌ها بستگی به کشور موردنظر دارد، اما معمولاً به‌ صورت ماهانه اعلام می‌شود.

• آمریکا: اطلاعات شاخص CPI آمریکا توسط اداره آمار کار آمریکا (Bureau of Labor Statistics) معمولاً در حدود روز دهم هر ماه منتشر می‌شود. ساعت انتشار حدود 8:30 صبح به وقت شرق آمریکا (ساعت 16 به وقت تهران) است.
• بریتانیا: اطلاعات شاخص CPI بریتانیا توسط دفتر آمار ملی این کشور (ONS) در حدود پانزدهم تا بیستم هر ماه میلادی منتشر می‌شود. ساعت انتشار حدود 7 صبح به وقت لندن (ساعت 10:30 به وقت تهران) است.
• منطقه یورو: اطلاعات شاخص CPI منطقه یورو توسط اداره آمار اروپا (یورواستات) معمولاً ساعت 12 ظهر به وقت بروکسل (14:30 به وقت تهران) منتشر می‌شود. ابتدا، داده‌های اولیه (Prelim) و سپس، داده‌های نهایی (Final) منتشر می‌شوند.
• ژاپن: اطلاعات شاخص CPI ژاپن را وزارت امور داخلی و ارتباطات ژاپن معمولاً در پایان ماه میلادی برای دو ماه قبل منتشر می‌کند. این آمار حدود ساعت 8:30 به وقت ژاپن (2 بامداد به وقت تهران) منتشر می‌شود.
• کانادا: اطلاعات شاخص CPI کانادا توسط اداره آمار این کشور در میانه هر ماه منتشر می‌شود. ساعت انتشار 8:30 صبح به وقت اتاوا (16 به وقت تهران) است.

انواع شاخص CPI در فارکس

در بازار فارکس، چند نوع مختلف از شاخص CPI منتشر می‌شود که هر کدام اطلاعات متفاوتی درباره وضعیت تورم ارائه می‌دهند. شناخت انواع شاخص CPI به معامله‌گران کمک می‌کند تا تحلیل دقیق‌تری از وضعیت اقتصادی و واکنش احتمالی بانک مرکزی داشته باشند.

CPI کلی (Headline CPI)

CPI کلی شاخصی است که تمام اقلام موجود در سبد مصرفی خانوار را شامل می‌شود، از جمله غذا، انرژی، مسکن، حمل و نقل و غیره. این شاخص شامل قیمت‌هایی است که نوسانات بالا دارند، مانند سوخت و مواد غذایی. شاخص CPI کلی به شدت تحت تأثیر اتفاقات فصلی یا ژئوپلیتیک قرار می‌گیرد. تحلیلگران فارکس این شاخص را برای سنجش تورم واقعی در زندگی روزمره مردم بررسی می‌کنند و واکنش اولیه بازار معمولاً نسبت به همین شاخص است.

CPI خالص (Core CPI)

CPI خالص شاخصی است که اقلام پرنوسان مانند غذا و انرژی را از سبد حذف می‌کند. در اینجا، هدف ارائه تصویری پایدارتر و دقیق‌تر از روند تورم بلندمدت است. بانک‌های مرکزی مثل فدرال رزرو آمریکا بیشتر به شاخص CPI خالص برای سیاست‌گذاری توجه دارند. برای معامله‌گران، شاخص Core CPI معمولاً اهمیت بیشتری از Headline CPI دارد.

CPI ماهانه (Month over Month CPI)

CPI ماهانه تغییرات قیمت‌ها نسبت به ماه گذشته را نشان می‌دهد و در تقویم اقتصادی فارکس، با نماد m/m نشان داده می‌شود. شاخص قیمت مصرف‌کننده ماهانه برای بررسی نوسانات کوتاه مدت تورم کاربرد دارد و بازار معمولاً به این عدد سریعاً واکنش نشان می‌دهد.

CPI سالانه (Year over Year CPI)

شاخص سالانه تغییرات CPI نسبت به ماه مشابه سال قبل را نشان می‌دهد و در تقویم اقتصادی، با نماد y/y نشان داده می‌شود. شاخص CPI سالانه نشان‌دهنده روند تورمی بلندمدت بوده و یکی از شاخص‌های کلیدی برای تصمیمات بانک مرکزی است.

نحوه محاسبه شاخص CPI

نحوه محاسبه شاخص قیمت مصرف‌کننده بر پایه مقایسه قیمت‌ها در یک دوره زمانی مشخص است. این شاخص نشان می‌دهد که هزینه‌های زندگی مصرف‌کنندگان چقدر تغییر کرده است و از آن برای سنجش تورم استفاده می‌شود.

فرمول کلی CPI به صورت زیر است:

مراحل محاسبه شاخص CPI

1. تعیین سبد کالا و خدمات مصرفی: اداره آمار کشور ابتدا تعیین می‌کند که مصرف‌کنندگان معمولاً چه کالاها و خدماتی مصرف می‌کنند، مثل خوراک، مسکن، پوشاک، انرژی، بهداشت، آموزش و غیره.
2. تخصیص وزن به هر گروه کالا: هر گروه کالا/خدمت متناسب با سهم آن در هزینه خانوار، وزن مشخصی دارد، مثلاً مسکن 30 درصد، خوراک 15 درصد و غیره.
3. جمع‌آوری قیمت‌ها در دوره جاری: قیمت اقلام سبد از مناطق مختلف کشور جمع‌آوری می‌شود.
4. محاسبه هزینه سبد در دوره جاری و سال پایه: قیمت هر کالا در تعداد مشخصی ضرب می‌شود.
5. اعمال فرمول و محاسبه CPI: قیمت کل سبد در سال جاری را بر قیمت کل همان سبد در سال پایه تقسیم کرده و در 100 ضرب می‌کنیم.

شاخص CPI آمریکا

شاخص CPI آمریکا یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی جهان است که تغییرات قیمت کالاها و خدمات مصرفی را برای خانوارهای آمریکایی نشان می‌دهد. این شاخص ابزار اصلی برای سنجش تورم در ایالات متحده است و در تحلیل‌های بازار فارکس، بورس و سیاست‌های فدرال رزرو نقش کلیدی دارد. چنانکه قبلاً اشاره شد، این شاخص از سوی اداره آمار کار ایالات متحده (BLS) ماهانه منتشر می‌شود. فدرال رزرو معمولاً تمرکز بیشتری روی Core CPI دارد، چون تصویر دقیق‌تری از تورم پایدار ارائه می‌دهد.

ترکیب سبد CPI آمریکا را در جدول زیر می‌توانید مشاهده کنید. توجه داشته باشید که این رقام به صورت تقریبی لحاظ شده‌اند.

بیشتر بخوانید: انواع حساب در فارکس

تفاوت شاخص CPI و PPI چیست؟

تفاوت بین شاخص قیمت مصرف‌کننده و شاخص قیمت تولیدکننده از مهم‌ترین مفاهیم در تحلیل اقتصاد کلان، بازارهای مالی و تصمیم‌گیری‌های پولی است. هر دو شاخص، ابزارهایی برای سنجش تورم هستند، اما از دو زاویه متفاوت به تغییرات قیمت‌ها نگاه می‌کنند.

همانطور که قبلاً گفتیم، CPI نشان‌دهنده میانگین تغییرات قیمت کالاها و خدماتی است که مصرف‌کنندگان نهایی خریداری می‌کنند. در مقابل، PPI نشان‌دهنده میانگین تغییرات قیمت کالاها و خدمات در سطح تولیدکنندگان یا فروش عمده است. برای مثال، یک لیتر روغن توسط شرکتی به قیمت 20 دلار به فروشگاه عرضه می‌شود و این قیمت در PPI لحاظ می‌گردد. فروشگاه، همان روغن را با قیمت 25 دلار به مصرف‌کننده می‌فروشد و این قیمت در CPI محاسبه می‌شود.

شاخص CPI معیار رسمی تورم مصرف‌کننده و مبنای تصمیم‌گیری بانک مرکزی برای مثلاً افزایش نرخ بهره است. شاخص PPI نشانه اولیه تورم در زنجیره تأمین است و به منزله هشدار زودهنگام برای تحلیلگران بازار عمل می‌کند. چنانچه CPI افزایش یابد، افزایش نرخ بهره محتمل‌تر است. از سوی دیگر، اگر PPI افزایش یابد، ولی CPI ثابت بماند، احتمال افزایش آتی CPI وجود دارد و بازار محتاط می‌شود.

جمع‌بندی

شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی است که برای اندازه‌گیری تورم در یک کشور به کار می‌رود. این شاخص نشان می‌دهد که قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوارها در طول زمان چقدر تغییر کرده است. هدف آن بررسی قدرت خرید پول و نرخ تورم یا کاهش تورم است. شاخص CPI مبنای تصمیم‌گیری بانک مرکزی برای افزایش یا کاهش نرخ بهره است. با افزایش CPI، احتمال افزایش نرخ بهره وجود دارد و ارز ملی تقویت می‌شود. برعکس، با کاهش CPI، احتمال کاهش نرخ بهره وجود دارد و ارز ملی تضعیف می‌شود.

سؤالات متداول