هات مانی (Hot Money) یا به اصطلاح پول داغ ورود جریان نقدینگی (یا سرمایه) از یک کشور به کشور دیگر به منظور کسب سود کوتاه مدت از اختلاف نرخ بهره و یا تغییرات پیش‌بینی‌شده نرخ ارز است. این جریان‌های سرمایه‌ای هات مانی نامیده می‌شوند، زیرا می‌توانند خیلی سریع به داخل و خارج از بازار حرکت کنند و به طور بالقوه منجر به بی‌ثباتی بازار شوند. جریان پول داغ به طور مداوم از کشورهایی با نرخ بهره پایین به کشورهایی با نرخ بهره بالاتر تغییر می‌کند. در محافل نظارتی امنیتی و بانکی، عبارت پول داغ می‌تواند به پول‌های مسروقه‌ای نیز اشاره داشته باشد که علامت‌گذاری خاصی دارند تا بتوان آن‌ها را ردیابی و شناسایی کرد. در ادامه، با مجله پراپ فرم فانددمکس همراه باشید تا به اتفاق ببینیم که هات مانی چیست، انواع آن کدامند و چه تأثیری بر اقتصاد مالی دارد.
هات مانی به سرمایه‌ای اطلاق می‌شود که سرمایه‌گذاران آن را به طور منظم بین اقتصادها و بازارهای مالی حرکت می‌دهند تا از بالاترین نرخ بهره کوتاه مدت سود ببرند. بانک‌ها با ارائه گواهی‌های سپرده کوتاه مدت با نرخ بالاتر از حد متوسط، پول داغ را وارد چرخه اقتصاد می‌کنند. اقتصاد چین یک نمونه بارز از بازار پول داغ است که به دنبال فرار سرمایه‌گذاران به یک بازار سرد تبدیل شده است.
هات مانی نه تنها به ارزهای کشورهای مختلف مربوط می‌شود، بلکه همچنین ممکن است به سرمایه‌های سرمایه‌گذاری‌شده در مشاغل رقیب نیز اشاره داشته باشد. چنانچه یک بانک نرخ بهره خود را کاهش دهد یا اگر یک مؤسسه مالی رقیب نرخ بالاتری را ارائه دهد، سرمایه‌گذاران تمایل خواهند داشت که وجوه داغ خود را به بانکی منتقل کنند که نرخ بالاتری ارائه می‌دهد.
در شرایط جهانی، تنها پس از رفع موانع تجاری و ایجاد زیرساخت‌های مالی پیچیده است که هات مانی می‌تواند بین اقتصادها جریان پیدا کند. پول به سمت اقتصادهای با رشد بالا سرازیر می‌شود که پتانسیل بازدهی زیادی را ارائه می‌دهند. برعکس، پول داغ از کشورها و بخش‌های اقتصادی با عملکرد ضعیف خارج می‌شود.
فرض کنید میانگین نرخ گواهی سپرده یک ساله در ایالات متحده 0.95 درصد است. در مقابل، نرخ سپرده یک ساله در چین 3 درصد است. واحد پول چین به طور جدی در برابر ارزهای تجاری اصلی در جهان کمتر از حد ارزش‌گذاری شده است و بنابراین، احتمالاً در سال‌های آینده افزایش پیدا می‌کند. با توجه به این وضعیت، اگر یک سرمایه‌گذار در ایالات متحده پول خود را در یک بانک چینی سپرده‌گذاری کند، بازده بالاتری نسبت به سپرده‌گذاری در یک بانک آمریکایی خواهد داشت. این امر چین را به یک هدف اصلی برای ورود جریان پول داغ تبدیل می‌کند. البته، این فقط یک مثال برای تشریح بهتر مفهوم هات مانی است. در واقع، هات مانی به اشکال مختلف می‌تواند جریان پیدا کند.
یا مثلاً یک کشور یا بخش اقتصاد جهانی بحران مالی را تجربه می‌کند، خروج سرمایه در اثر هراس سرمایه‌گذاران صورت می‌گیرد و سرمایه‌گذاران به دنبال یک مقصد جذاب‌تر برای پول خود خواهند بود. در وهله بعدی، جریان‌های سرمایه‌ای ایجاد می‌شوند که با افزایش بدهی‌ها، افزایش قیمت دارایی‌ها و رونق مصرف‌گرایی همراه هستند. اما اغلب اوقات، این جریان‌های سرمایه با بحران دیگری همراه می‌شوند؛ برخی از مفسران این الگوهای جریان سرمایه را به عنوان هات مانی توصیف می‌کنند که از یک بخش اقتصادی یا کشور به بخش یا کشور دیگر حرکت می‌کند و ردپایی از ویرانی بر جای می‌گذارد.
انواع پول داغ
سرمایه‌گذاری کوتاه مدت پرتفوی‌های خارجی، از جمله سرمایه‌گذاری در سهام، اوراق قرضه و ابزارهای مشتقه
وام‌های کوتاه مدت بانک‌های خارجی
وام‌های بانک خارجی با افق سرمایه‌گذاری کوتاه مدت
انواع سرمایه در دسته‌های فوق دارای چند ویژگی مشترک هستند که عبارتند از افق سرمایه‌گذاری کوتاه مدت و ورود و خروج سریع جریان نقدینگی.
نحوه محاسبه هات مانی
هیچ روش کاملاً تعریف‌شده‌ای برای تخمین مقدار پول داغی که در یک دوره زمانی وارد یک کشور می‌شود، وجود ندارد، زیرا سرعت جریان هات مانی بالاست و نظارت ضعیفی بر آن وجود دارد. علاوه بر این، زمانی که برآورد انجام می‌شود، بسته به شرایط اقتصادی که جریان وجوه را هدایت می‌کند، مقدار پول داغ ممکن است ناگهان افزایش یا کاهش یابد. یکی از روش‌های رایج برای تقریب جریان پول داغ، کم کردن مازاد یا کسری تجاری و جریان خالص سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) از تغییر در ذخایر ارزی کشور است.
فرمول محاسبه هات مانی
هات مانی (تقریبی) مساوی است با تغییر در ذخایر ارزی منهای صادرات خالص منهای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی خالص
منابع و علل جریان هات مانی
هات مانی معمولاً از کشورهای توسعه‌یافته و غنی از سرمایه سرچشمه می‌گیرد که نرخ رشد تولید ناخالص داخلی و نرخ بهره پایین‌تری نسبت به نرخ GDP و نرخ بهره اقتصاد بازارهای نوظهور مانند هند، برزیل، چین، ترکیه، مالزی و غیره دارند. علل خاص جریان هات مانی از دوره‌ای به دوره دیگر تا حدودی متفاوت است. به طور کلی، موارد زیر را می‌توان به عنوان علل جریان هات مانی در نظر گرفت:
کاهش مداوم نرخ بهره در کشورهای بسیار صنعتی و توسعه‌یافته. نرخ بهره پایین در کشورهای توسعه‌یافته، سرمایه‌گذاران را به سمت بازدهی بالای سرمایه‌گذاری و بهبود چشم‌انداز اقتصادی در آسیا و آمریکای لاتین سوق می‌دهد.
روند کلی به سمت متنوع‌سازی بین‌المللی سرمایه‌گذاری در مراکز مالی بزرگ و به سمت یکپارچگی رو به رشد بازارهای سرمایه جهانی است.
کشورهای دارای بازارهای نوظهور که سیاست‌های پولی و مالی یکپارچه و همچنین اصلاحات بازار محور، از جمله آزادسازی تجارت و بازار سرمایه، اتخاذ کرده‌اند. چنین اصلاحاتی منجر به افزایش قابل اعتماد در نرخ بازده سرمایه‌گذاری می‌شود.
همانطور که گفته شد، هات مانی می‌تواند به اشکال مختلف باشد. صندوق‌های پوشش ریسک، سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری پرتفوی و استقراض بین‌المللی مؤسسات داخلی عموماً به عنوان ابزارهای هات مانی در نظر گرفته می‌شوند. به عنوان مثال، در بحران مالی آسیای شرقی در سال 1997 و در بحران مالی روسیه در سال 1998، پول داغ عمدتاً از بانک‌ها سرچشمه می‌گرفت.
جریان سرمایه می‌تواند با افزایش قدرت خرید خانوارها، سطح رفاه را افزایش دهد. جریان سرمایه می‌تواند به کشورهای توسعه‌یافته کمک کند تا تنوع بین‌المللی بهتری به پرتفوی خود ببخشند.
با وجود این، ورود جریان‌های سرمایه‌ای بزرگ و ناگهانی با افق سرمایه‌گذاری کوتاه مدت دارای اثرات کلان اقتصادی منفی، از جمله افزایش نقدینگی، فشارهای تورمی و گسترش نقص حساب‌های تجاری است. به خصوص، هنگامی که سرمایه در بازارهای مالی محلی کوچک جریان پیدا کند، قیمت دارایی‌ها و کالاهای محلی افزایش پیدا می‌کند. این حرکات قیمتی مطلوب شاخص‌های مالی ملی را بهبود می‌بخشند و اعتبار داخلی را گسترش می‌دهند. اما این‌ها به نوبه خود، منجر به تشدید ضعف ساختاری در بخش بانک‌های داخلی می‌شوند.
ورود سرمایه‌های عظیم با افق سرمایه‌گذاری کوتاه مدت (هات مانی) می‌تواند باعث افزایش قیمت دارایی‌ها و تورم شود. ورود ناگهانی مقادیر زیادی پول خارجی باعث افزایش پایه پولی کشور دریافت‌کننده جریان پول داغ می‌شود. این امر به نوبه خود، در نهایت، افزایش تورم را در پی خواهد داشت.
خروج ناگهانی جریان پول داغ ، که همیشه اتفاق می‌افتد، قیمت دارایی‌ها را کاهش می‌دهد و می‌تواند باعث فروپاشی ارزش ارز کشور مربوطه شود. این امر به ویژه در مورد کشورهایی که دارایی‌های نسبتاً کمیاب در سطح بین المللی دارند، صادق است. عده زیادی بر این باورند که در بحران مالی شرق آسیا در سال 1997 همین اتفاق افتاد. در جریان بحران‌های بعدی، شرکت‌ها و بنگاه‌های خصوصی در کره جنوبی ، تایلند و اندونزی مقادیر زیادی بدهی خارجی کوتاه مدت (نوعی پول داغ) به بار آوردند. با شروع خروج جریان‌های سرمایه‌ای، فروپاشی قیمت دارایی‌ها و نرخ ارز رقم خورد. وحشت مالی باعث شد که طلبکاران خارجی وجوه خود را از بانک‌ها برداشت کنند. همه این‌ها نقص سیستم مالی داخلی را تشدید کرده و باعث کاهش قیمت‌ها شد.
با این حال، برخی از اقتصاددانان و کارشناسان مالی استدلال می‌کنند که پول داغ همچنین می‌تواند در کشورهایی که ذخایر ارزی نسبتاً کمی دارند، نقش مثبتی داشته باشد، زیرا جریان سرمایه ممکن است فرصتی مفید برای آن کشورها باشد تا بتوانند دارایی‌های ذخیره بانک‌های مرکزی خود را تقویت کنند.
جمع‌بندی
پول داغ یا هات مانی به سرمایه‌گذاری‌هایی اطلاق می‌شود که با سرعت بالا و در بازه‌های زمانی کوتاه، از یک بازار به بازار دیگر منتقل می‌گردند. این نوع سرمایه‌گذاری اغلب به دنبال بهره‌وری سریع است و به صورت فعالانه در بازارهای مالی حضور دارد. ویژگی اصلی پول داغ، حساسیت آن به تغییرات ناگهانی و نوسانات بازارهاست. این فعالیت می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر ارزش ارزها، نرخ بهره و قیمت‌ها داشته باشد. تفکیک پول داغ از سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و پایدار نیاز به تحلیل دقیق بازار و داشتن دانش فراوان در زمینه مالی دارد تا از خطرات مرتبط با این رویکرد سرمایه‌گذاری پیشگیری شود.
